مرکز اندیشه‌ورزی زنان ایران

🔹در مطب متخصص اطفال منتظر رسیدن نوبت بودیم. والدین دیگری هم به همراه فرزندشان در مطب منتظر بودند. نوبت ما نزدیک بود، سالن انتظار بزرگ نبود و صحبت های یکدیگر را می‌شنیدیم. یکی از مادران اجازه راه رفتن به کودک 5 ساله‌اش را نمی‌داد و نگران از آلوده بودن محیط و انتقال بیماری از سایر کودکان، مدام بالا بردن ماسک روی بینی را به کودکش تذکر می‌داد. گوشی در دست داشت و گاهی در جواب سوال همسر و کودکش سخنی می‌گفت. چند لحظه بعد با لحن ناراحت و صدای بلندی به کودک گفت: «اه، باختم! ببین نذاشتی، داشتم می بردم»!...

🔸در گذشته‌ای نه چندان دور، وقتی هنوز بازی‌های رایانه‌ای تا این اندازه در دسترس نبودند، در بعضی خانه‌ها دستگاه آتاری وجود داشت. آتاری برای نسل ما حالت نوستالژی دارد؛ دسته را در دست گرفتن و به صفحه مانیتور خیره شدن و شخصیت‌های کارتونی را هدایت کردن. هیجان بازی که برایمان در کنار هم نشاط آور بود و البته که والدین همیشه تذکر "عقب بشین" و "چشمات ضعیف میشه" ورد زبانشان بود و وقت بازی که معمولا محدود بود. شاید حدود بیست سال پیش وقتی کودکان دسته‌های آتاری را در دست می‌گرفتند و برای برنده شدن و گوی سبقت ربودن از یکدیگر، رقابت می‌کردند، کمتر بزرگتری را می‌دیدی که بخواهد آتاری بازی کند و وقت بگذراند، که امری سخیف برای بزرگسالان شمرده می‌شد و اگر هم بزرگسالی وارد بازی می‌شد هدفش کمک به برنده‌شدن یا ایجاد لذت بیشتر برای کودک بود.  

🔹از نیمه دوم قرن بیستم همراه با تحولات در صنایع الکترونیکی بازی‌های جدیدی پا به عرصه وجود گذاشتند که بازی‌های رایانه‌ای نام گرفتند. شاید بتوان گفت در کشور ما حدود بیست سال از زمان اوج روزهای آتاری می‌گذرد. در شرایط فعلی روزگار ما، با سرعتی که مدرنیته در ورود به تمام عرصه ها دارد، بازی‌های مجازی از دسترس‌ترین امکانات سرگرمی هستند بدون نیاز به کمترین زمان برای فراهم کردن زمین بازی! دیگر لازم نیست دستگاه را به تلویزیون وصل کنید، لازم نیست در مکان ثابتی باشید، لازم نیست امکان سنجی کنید، لازم نیست نگران قطعی برق باشید، همه‌جا می‌شود بازی کنید آن هم نه به صورت محدود؛ هر چه قدر و با هر موضوعی که بخواهید... 

🔸امروز بازی‌های رایانه‌ای، Computer Games به آسانی دردسترس کودکان هستند. با توجه به محدودیت فضای منازل، هسته‌ای شدن خانواده‌ها و کم‌جمعیت بودن، والدین در بسیاری از اوقات کودک را با بازی در گوشی و تبلت سرگرم می‌کنند. باید پذیرفت گاهی در زندگی شهری و محدودیت‌های آن و مسئله فرهنگی و همه‌گیر شدن بازی‌های مجازی گاه نصب بازی متناسب با سن کودک اجتناب ناپذیر است. اما چیزی که امروز جالب توجه و گاهی تعجب‌آور است همه‌گیری بازی کردن در گوشی بین بزرگسالان است. در تاکسی و اتوبوس و مترو و مکان‌های عمومی و در صف و مطب دکتر و... افراد زیادی را می‌بینیم که آرام نشسته‌اند و خیره به صفحه گوشی هستند و انگشتانشان را حرکت می‌دهند و می‌بینی که بازی می‌کنند و چه صحنه ی پرتکراری است...
 
🔹به نظر می‌رسد این موضوع از منظر نهادهای فرهنگی مغفول مانده است. متأسفانه در کشور ما با وجود زیرساخت‌های فرهنگی و باورهای مذهبی متفاوت با کشورهای سازنده این گونه بازی‌ها، تحقیقات کافی در مورد اثرات بازی‌های رایانه‌ای و پیامدهای اجتماعی آنها صورت نگرفته است. آنچه صرف این بازی‌ها می‌شود بزرگترین و غیرقابل جبران‌ترین سرمایه بشر، یعنی "زمان" است که از دست می‌رود و علاوه بر آن قدرت تحلیل و تعقلی است که رو به زوال می‌گذارد. 

🔸اصولا در بازی‌های رایانه‌ای سرعت مهم است و طبیعت بازی‌ها یک جا نشستن است و عدم تحرک. بعضی پژوهش‌ها حاکی از آنند که این بازی‌ها نه تنها سبب انزوا و کناره‌گیری اجتماعی, کاهش ارتباط اجتماعی و مردم آمیزی می‌شوند, بلکه میزان نوع دوستی را کاهش داده و ارزش‌های مبتنی بر همکاری و همیاری را بی‌رنگ می‌سازند. در مجموع با استناد به یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که مبادرت به این بازی‌ها می‌تواند تاثیر معناداری در الگوی تعاملات بین‌فردی و در نتیجه مهارت‌های اجتماعی برجای گذارد.

🔹در خانواده‌ای که والدین هر دو در اوقات فراغت بازی مجازی می‌کنند، کمتر صحبت می‌کنند، کمتر تحلیل می‌کنند و کمتر فکر می‌کنند. در این خانواده فرزند چه چیز را می‌آموزد، چرا باید فکر کند، تحلیل را کجا بیاموزد با مسائل واقعی چند بار مواجه شده است که تعقل کند، تاب‌آوری تمرین کند، تحلیل کند...

🔸تا چه حد برای وقت مادران جامعه و اوقات فراغت آن‌ها فکر شده؟! در فضای عمومی جامعه در این حوزه تا چه حد فرهنگ سازی انجام شده است؟! 

🔹نسل بعد نسل تربیت پدران و مادران امروز است، آیا پیش بینی در مورد نسل آینده وجود دارد؟! نسل بازی‌های اینترنتی و مجازی که کمتر فرصت مواجهه با واقعیت جامعه را داشته‌اند...

✍️م. کامیار (دکتری مطالعه زنان)