به بهانه روز جهانی «حقوق بشر اسلامی»
اعلامیه اسلامی حقوق بشر یا اعلامیه حقوق بشر اسلامی یا اعلامیه قاهره درباره حقوق بشر در اسلام اعلامیه‌ای است که توسط سازمان کنفرانس اسلامی در ۱۴ مرداد ۱۳۶۹ (۵ اوت ۱۹۹۰) در شهر قاهره تصویب شد.
کشورهای برجسته اسلامی مانند ایران، سودان و عربستان سعودی، بارها اعلامیه جهانی حقوق بشر را که پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۸ تدوین شده بود، به خاطر عدم در نظر گرفتن زمینه فرهنگی و دینی کشورهای غیرغربی مورد انتقاد قرار می‌دادند. از همین رو این اعلامیه به عنوان خلاصه‌ای از نگاه اسلامی به حقوق بشر در سال ۱۹۹۰ با ۲۵ ماده به تصویب رسید و روز حقوق بشر اسلامی به عنوان نماد ابراز هویت انسانی از سوی کشورهای مسلمان در سطح بین‌المللی مطرح شد.
هیچ دینی به اندازه اسلام از اصل حیات و کرامت انسانی حمایت نکرده است. چنانچه خداوند در آیه ۷۰ سوره اسراء می‌فرماید: «وهمانا فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا (بر مرکب‌ها) حمل کردیم و از چیزهاى پاکیزه روزى‌شان دادیم و آنان را بر بسیارى از آفریده‌هاى خود برترى کامل دادیم.»
اسلام انسان‌ها را خارج از مرزهای جنسیت، نژاد، رنگ و تنوع اقلیم برابر دانسته و برای هیچ قشر و گروهی برتری قائل نشده است مگر رجحان در اثر ارتباط عمیق‌تر با خالق هستی. بر همین اساس اسلام زنان و مردان را در جایگاهی برابر در نظر گرفته است؛ در حالی که تا پیش از ظهور اسلام و حتی بعد از آن نیز در ممالک غیراسلامی برای زن چنین ارزش و اعتباری قائل نبودند.
امام موسی صدر از عالمان و اندیشمندان بزرگ شیعه در خصوص وضعیت زن در جوامع غیر اسلامی در کتاب زن و چالش‌های جامعه آورده است: «زن در همه جوامع بشری گذشته و در بیشتر ادیان غیر از ادیان الهی مظلوم واقع شده است؛ در جوامع اولیه زن کالایی به شمار می‌آمد که تملیک‌پذیر بود ولی صلاحیت مالک شدن نداشت. او را به ارث می‌بردند اما خودش ارث نمی‌برد، او را به ازدواج و کلفتی مجبور می‌کردند، قتل او نه قصاص داشت و نه دیه. قبل از اسلام زن در بین عرب‌ها نیز از هیچ احترام و ارزشی برخوردار نبود. وضعیت جهان غیر عرب نیز بهتر از جهان عرب نبود؛ در اروپا در سال ۵۸۶ فرانسیس پادشاه فرانسه قانونی مصوب کرد که آن را بازگرداندن حق از دست رفته زن به او دانستند و زنان به جایگاه والایی رسیدند؛ این قانون زن را انسانی می‌دانست در خدمت مرد یعنی زنِ انسان است ولی نه در سطح مرد بلکه یک مرتبه پایین‌تر از او.»
و در راستای همین ارج نهادن به شخصیت و حیثیت زن مسلمان در ماده ششم اعلامیه حقوق بشر اسلامی آمده است: «در حیثیت انسانی، زن با مرد برابر است و به همان اندازه که زن وظایفی دارد، از حقوق نیز برخوردار است و دارای شخصیت مدنی و ذمه مالی مستقل و حق حفظ نام و نسبت خویش را دارد.»
با این حال سال‌هاست که دولت‌های عضو سازمان ملل متحد نشان داده‌اند نه تنها در قبال پایبندی به اعلامیه حقوق بشر اسلامی تعهدی در خود احساس نمی‌کنند بلکه به اصول اولیۀ اعلامیه حقوق بشر نیز بی‌توجهند. سکوت در برابر جنایات هر سالۀ رژیم متخاصم صهیونیستی در فلسطین اشغالی، وضعیت ملت مظلوم یمن، کشتار مسلمانان میانمار، قتل صدها سیاه‌پوست در امریکا و صدها جنایت کوچک و بزرگ دیگر به خوبی روشن می‌سازد که تنها کاربست سخن گفتن از حقوق بشر در دنیا عوام فریبی است.
سعیده صفایی (دکترای مطالعات زنان)
